fundacja lokalna akcja specjalna

Dos Grodzisker Wort

Cieszę się że taka inicjatywa powstała, że znaleźli się mieszkańcy Grodziska, którzy chcą przywracać pamięć o dawnych sąsiadach. Społeczność żydowska przed wojną współtworzyła nasze miasto, tak jak wszyscy, którzy tu mieszkali w przeszłości i żyją obecnie. Grodzisk w rankingu dziennika Rzeczpospolita zdobył tytuł „Najlepszej Gminy w Polsce”. Ten tytuł zobowiązuje również do rzetelnej informacji o historii miasta”

Grzegorz Benedykciński, Burmistrz Grodziska Mazowieckiego, 25 lutego 2010

reprint stacja

fot. Seweryn Sołtys, Rzeczpospolita

A taki list rozdawaliśmy 25 lutego 2010 r. razem z reprintem oraz tłumaczeniem przedwojennej gazety. Ponad 300 egzemplarzy gazety otrzymali mieszkańcy Grodziska jadący rano pociągami do Warszawy. To był początek przywracania pamięci o grodziskiej społeczności żydowskiej.

„Prawie 76 lat temu ukazał się pierwszy numer lokalnego tygodnika „Dos Grodzisker Wort”. Jego pojedynczy egzemplarz jakimś zrządzeniem losu dotrwał do naszych czasów i jest jedną z dosłownie kilku materialnych pamiątek po grodziskich Żydach, którzy w lutym 1941 roku zostali wywiezieni do warszawskiego getta. Oryginał gazety znajduje się w zbiorach grodziskiego Ośrodka Kultury i dzięki uprzejmości tej instytucji został udostępniony.

Mają Państwo w rękach przetłumaczony z jidysz na język polski reprint – niezwykłą okazję do spojrzenia na przedwojenny Grodzisk. Żydzi, obok Polaków, Niemców i Rosjan, byli jedną ze społeczności tworzących to miasto. Myślimy, że taka forma upamiętnienia rocznicy likwidacji grodziskiego getta będzie dużo ciekawsza niż jakikolwiek apel czy zapalenie świec.

Ten ciekawy dokument opisuje kilka zdarzeń z lat trzydziestych: wybory do rady miejskiej czy  konkurs na najładniejsze dziecko w powiecie. Jeden z artykułów opisuje również przygotowania do zamachu na naczelnika straży ziemskiej powiatu błońskiego Iwana Aleksandrowa, słynącego z okrucieństwa i stosowania tortur wobec aresztowanych (zamachu dokonał Władysław Bartniak w 1910 r. – tak, ten sam, który jest patronem jednej z ulic w Grodzisku).

Gazeta ta reprezentuje dość charakterystyczny pod względem politycznym punkt widzenia. Skądinąd wiemy, że w Grodzisku wychodziły także inne pisma żydowskie – o cokolwiek innym profilu, niestety nie natrafiliśmy jak dotąd na zachowane egzemplarze. Dzisiaj chcemy pokazać tę ocalałą część historii, może kiedyś odnajdą się inne dokumenty i będziemy mogli opublikować materiały odzwierciedlające odmienne poglądy.”

Oryginał Dos Grodzisker Wort otrzymaliśmy w 2009 r. z Willi Radogoszcz, ze słowami „żeby coś z tym zrobić”.

„Rozdali reprint w rocznicę getta” – Rzeczpospolita, 25.02.2010

Dos Grodzisker Wort – pobierz PDF

grodzisker-wort_01

grodzisker-wort_02

grodzisker-wort_03

grodzisker-wort_04